Het is tegenwoordig onder T3-Westfalia-eigenaren goed gebruik om te schelden op de van fabriekswege ingebouwde, eerbiedwaardige Electrolux absorptiekoelkast (model RM-182, om precies te zijn). “19e-eeuwse techniek”, schreef iemand op Facebook zelfs. En toegegeven, hij had gelijk, hoewel de huidige vloeistofcocktail in de buizen van onze koelkasten pas in 1922 is uitgevonden. De absorptie-ontkenners vervangen hun koelkast meestal door een compressormodel, dat inderdaad qua koelvermogen duidelijke voordelen heeft. Net als de koelkast thuis kan een compressorkoelkast, hoe warm het ook is, tot vrijwel elke gewenste temperatuur koelen – hij gaat alleen wat harder brommen. Dat kan een absorptiekoelkast allemaal niet. Hij kan niet brommen, dat is een voordeel, maar hij kan ook niet onbeperkt koelen. De RM-182 haalt in ideale omstandigheden zo’n 25 graden onder de omgevingstemperatuur – bij erg hoge buitentemperaturen blijft het bier dus lauw en het vlees niet al te lang goed.

Toch heb ik er zelf voor gekozen met de Electrolux door te gaan, om de volgende redenen:

• ik zoek met m’n Joker toch geen tropische bestemmingen op, maar blijf in een cirkel van zo’n 500 km rond m’n woonplaats (voor verre reizen gebruik ik m’n andere bus, die airco heeft, en een compressorkoelbox…).
• ik houd het interieur van m’n bus graag praktisch, en zo veel mogelijk origineel. Een compressorkoelbox, hoe goed passend ook, heeft vanwege de dikke compressor bij gelijke buitenmaten altijd een kleinere inhoud dan een absorber, en het Westfaliadeurtje past er niet op. De RM-182 heeft een bruto-inhoud van 42 liter.
• zo’n koelkastvervanging is een kostbare grap. Een compressorkoelkast is zelf al niet goedkoop, en dan heb je ook nog een forse boordaccu en eigenlijk een zonnepaneel nodig.
• de werking van zo’n oude absorber is vaak nog behoorlijk op te peppen.

Over dat laatste gaat dit stukje. Ook als je ontevreden bent over de absorbtiekoelkast in je bus, heb je waarschijnlijk wel gemerkt dat hij het in ieder geval op één van de drie energiebronnen (12V, 220V en gas), meestal op 220V, wèl goed doet. In dat geval is er met het koelcircuit niets mis, alleen met de energievoorziening. En zelfs als hij op geen enkele energiebron goed koelt is het nog de moeite waard om te proberen hem te repareren.

Eerst even heel kort iets over het absorberprincipe. Details staan op wikipedia, maar belangrijk is dat een absorbtiekoelkast koelt… door warmte! Achterop de koelkast zit een vloeistofhouder, de “koker”, waarin de vloeistoffenmix waar de koelkast op draait verwarmd moet worden (hoe die warme vloeistof vervolgens precies je bier koud krijgt snap ik zelf ook niet helemaal). De warmte wordt in het geval van een campingkoelkast geleverd door drie verschillende bronnen: een 12V-verwarmingselement, een 220V-verwarmingselement, en een gasbrander.

Als kampeerder weet je natuurlijk al dat de efficiëntste manier om een vloeistof (bijvoorbeeld een keteltje water) te verwarmen een gasvlam is – niemand zou dat gaan proberen met een stroomelement dat op een accu draait.

En precies zo gaat het met de absorberkoelkast. Als alles werkt zoals het hoor, koelt hij het best op gas (daarna op 220V, mits voorhanden, en dan, met afstand, op 12V). Jammer genoeg is juist de gasbrander de warmtebron die het meest storingsgevoelig is, want aan elektrische verwarmingselementen kan veel minder kapot gaan. Het loont dus om in ieder geval het gascircuit te repareren.

Bij mijn “nieuwe” Joker was het bijvoorbeeld zo dat de gasvlam wel aanging (de ontsteking werkte, en zelfs het verklikkerlampje in het controlepaneel brandde), maar de koelkast koelde niet of nauwelijks (en er ontstond ook nauwelijks warmte bij de ventilatieroosters en de uitlaat). Ik ging er dus vanuit dat de gasvlam niet hard genoeg brandde en wilde de brander controleren. Een ander probleem was dat de 12V-ventilator die achterop de koelkast zit extreem ratelde. Dat was irritant en die wilde ik dus vervangen door een computerventilatortje van eBay.

Daarbij komen we direct bij één van de ontwerpfouten van de Joker uit: de slechte toegankelijkheid van de achterkant van de koelkast. Vanwege de strakke look hebben de ontwerpers geen roosters in de zijwand van de auto willen plaatsen. Die hebben andere campers en caravans wel. Bij die modellen kan de koelkast veel beter z’n warmte kwijt (vandaar dat de Joker zo’n 12V-ventilator nodig heeft), en bovendien kun je door het onderste rooster los te maken gemakkelijk bij de brander komen.  Bij de Joker zal de koelkast er dus uit moeten.

Dat gaat, als je er eenmaal handig in bent, best snel:

1. Ruim het keukenkastje uit.
2. Ruim ook het kastje links van het fornuis uit (bovenste en onderste deel) en verwijder de tussenplaat.
3. Til de deur van de koelkast uit z’n hengels. Wip de bruine beschermdopjes met een platte schroevendraaier of mesje van de vier schroeven op de voorkant van het paneel dat de koelkast afdekt. Het paneel kun je verwijderen door het een beetje naar rechts te schuiven en naar voren te trekken.
4. Verwijder het metalen ventilatierooster aan de zijkant van het keukenblok, schuin boven de koelkast.
5. Je ziet nu de “uitlaatpijp” van de koelkast, een flexibele metalen buis die naar de uitlaatopening in de buitenwand van de bus voert. Bij mijn bus zat hij op de buitenwanddoorvoer geklemd en kon ik hem zo lostrekken. Buig hem een stukje naar beneden zodat hij straks bij het naar voren trekken van de koelkast niet blijft haken.
6. Maak in het keukenkastje de drie elektrische verbindingen van de koelkast los: de 220V-stekker, een 12V-combinatiestekker met verschillende verbindingen, en een losse draad (met een platte schuifstekkerverbinding). Hang de stroomkabels achter de koelkast.
7. Verzeker je ervan dat de gastoevoer gesloten is (gele gaskraan horizontaal, rode gaskranen verticaal). Draai vanuit het keukenkastje met een steeksleutel de gasleiding bij het kniestuk bovenaan de koelkast los. Draai het kniestuk zo dat het niet meer uitsteekt.
8. Draai de vier schroeven los die de koelkast op zijn plaats houden. Ze zijn van buitenaf in de zijwand van de koelkast geschroefd. Twee zitten er, boven elkaar, in het keukenkastje, twee in het kastje links van de koelkast.
9. Trek de koelkast voorzichtig naar voren. Kijk na een paar centimeter of de uitlaatpijp, stroomkabels en gasaansluiting zonder te haken meekomen.

Maak nu met een stofzuiger alles goed schoon. Zowel de ruimte achter de koelkast, als de achter- en onderkant van het apparaat zelf.

Als je koelkast het op minstens één energiebron goed deed, kun je de volgende stap overslaan. Anders (als hij dus helemaal niet meer koelde) kan het zin hebben de koelkast op z’n kop te zetten en zo 24 uur te laten staan. Op Amerikaanse sites (de Vanagon Westfalia’s hebben ongeveer dezelfde koelkast, alleen het gasontstekingsmechanisme werkt iets anders) noemen ze dit ‘burpen’. Het schijnt dat hierdoor kristallen die in de vloeistofmix ontstaan zijn weer oplossen.

Als je probleem (zoals bij mij) bij het gas ligt, begin dan met alles schoon te maken. De gasbrander zit aan de achterkant rechtsonder. Wees extreem voorzichtig met alle handelingen aan de branderkamer; het zijn allemaal kleine onderdeeltjes en er moet niets verbogen raken omdat anders de verschillende ontstekers en sensoren niet meer werken.

Schroef de beschermkapjes van de brander, schuif het branderpijpje eruit en schroef het brandertje zelf (een messing pijpje met een minuscuul gaatje en een schroefdraad) eruit. Blaas nu alle gasleidingen door met perslucht. Zelf had ik geen perslucht tot m’n beschikking. Ik heb dus de pomp van m’n racefiets gebruikt. Die haalt 10 bar en de aansluiting voor een Frans ventiel paste toevallig mooi rond de konische uiteinden van de gasleiding. Zet druk op de leiding en druk het ronde knopje op het bedieningspaneel van de koelkast in – anders wordt de lucht niet doorgelaten. Op deze manier kun je troep uit de leidingen blazen. Blaas ook het brandertje door. Het is beter om niet met een naald o.i.d. in het gaatje van de brander te gaan prutsen. Je kunt ook besluiten (dat heb ik gedaan) om meteen een nieuw brandertje te bestellen. In mijn geval was door het vervangen van het brandertje en het doorblazen van de leidingen het probleem opgelost. Inbouw geschiedt, zoals dat zo mooi heet, in omgekeerde volgorde. Zorg er wel voor dat je de gasleiding heel zorgvuldig weer vastdraait. Zet nadat je alles weer hebt aangesloten en voordat je de koelkast op gas gaat uitproberen, eerst de gaskranen weer open. Probeer jezelf er bijvoorbeeld met zeepsop of door goed je neus te gebruiken er van te vergewissen dat er geen gas lekt. Pas als je dat zeker weet kun je de brander gaan uitproberen.

Bij vwbusshop.de (ook bij andere leveranciers) zijn nog veel onderdelen voor de RM-182 te krijgen: branders, verwarmingselementen, thermostaten, ontstekingseenheden… Het hangt er vanaf wat bij jouw koelkast niet meer werkt, maar onderdelen zijn er vaak nog wel.

Het helpt enorm dat in zowat elke Europese caravan en camper die de laatste vijftig jaar gebouwd is een Electrolux-koelkast zit. Ze hebben natuurlijk andere maten maar ze werken allemaal precies hetzelfde. Je kunt dus ook besluiten om, als je zelf de reparatie te lastig vindt, de uitgebouwde koelkast naar een caravandealer te brengen. Die weet ongetwijfeld raad – ook als hij geen Westfalia-ervaring heeft.

Gebruikstips voor de Electrolux-koelkast

Het meeste staat ook in de Westfalia-gebruiksaanwijzing, die je natuurlijk al bestudeerd hebt. Maar nog even samenvattend:

• de koelkast werkt het beste op gas, omdat dat de meeste warmte produceert.
• de gasvlam gaat NIET uit als je de drukknoppen op 12V of 220V zet. Hij gaat pas uit als je de gastoevoer onderbreekt. Gebruik van de koelkast met twee energiebronnen tegelijk (gas en stroom) leidt tot schade aan het kookvat.
• bij het starten van de koelkast op gas moet je de thermostaat op maximaal zetten. Als het vlammetje eenmaal brandt (het klikken van de ontsteking houdt op en het groene controlelampje op het bedieningspaneel gaat aan) kun je de thermostaat naar ongeveer tweederde (“10 uur”) terugdraaien. Op gas koelt hij dan gek genoeg beter, omdat de brander niet de hele tijd aanstaat en er dus minder overtollige warmte achter de koelkast ontstaat. Hiermee moet je experimenteren.
• de thermostaat werkt alleen op gas en 220V. Op 12V koelt hij altijd maximaal. Als je de knop langzaam terugdraait hoor en voel je een ‘klik’ op het punt waar de thermostaat zich uitschakelt. Dat is de huidige binnentemperatuur van de koelkast.
• het absorptiekoelproces vergt ongeveer 20 minuten om op te starten. Pas dan beginnen de chemicaliën hun ding te doen (it’s complicated). Vandaar dat veel mensen denken dat hun koelkast op 12V niet werkt – nee, je moet er dus minimaal 40 minuten mee rondrijden (12V werkt alleen bij draaiende motor) voordat er iets van koelwerking te merken valt. Op een lange rit zou de koelkast het ook op 12V redelijk goed moeten doen. Je kunt hem ook gewoon op gas aan laten staan; of dat wettelijk gezien mag weet ik niet. Zet de gasvlam in ieder geval uit voor je gaat tanken.
• omdat de koelwerking van een absorber minder sterk is dan die van een compresssorkoelkast helpt het ook de koelkast zo min mogelijk te openen, en hem te beladen met voorgekoelde artikelen.

Mis je nog iets in dit artikel? Of heb je aanvullende tips? Laat het weten via de comments!